Nevşehir’e sadece 46 kilometre uzaklıkta bulunan Hacıbektaş, ilk bakışta Orta Anadolu’nun herhangi bir kasabasından farksız görünebilir ziyaretçilerine. Hele Ankara’dan yola koyulmuşsanız, Kapadokya’yı, Ihlara Vadisi’ni, yeraltı şehirlerini bir an önce görebilmenin heyecanıyla, farkında bile olmadan geçip gidebilirsiniz. Oysa Avanos yoluna devam etmeden, hiç olmazsa bir iki saat kalıp küçük kasabanın orta yerindeki dergâh müzesini şöyle bir dolaştığınızda, İslam uygarlığı tarihinde varolmuş heterodoks inanç akımlarından biri olan Aleviliğin, en önemli merkezini görme şansını yakalayabilirsiniz. Üstelik onu bugünlerde ziyaret ederseniz, Uluslararası Anma Törenleri’ni izleyip yaşayan geleneğe dair bir fikir de edinebilirsiniz.
Anadolu Alevilerinin kutsal bildiği kasaba, her yıl 16-17-18 Ağustos tarihlerinde on binlerce insan tarafından ziyaret edilmektedir. Sadece Anadolu insanı mı? Bulgaristan’dan Arnavutluk’a kadar uzanan geniş Balkan coğrafyasında yaşayan ve Hacı Bektaş Veli’ye saygıyla bağlı toplulukların da gözbebeğidir ilçe.
Bu ilgi, Hacı Bektaş Veli’nin barış ve hoşgörüyü vurgulayan evrensel öğretisinin, günümüzdeki yaygınlığını göstermektedir. Üç gün süren törenler boyunca Bulgaristan’ın Deliorman köylülerini ya da Arnavutluk’tan gelen konukları, Isparta’dan, Tokat’tan, Tunceli’den, Mersin’den, Antalya’dan ya da Erzincan’dan gelen insanlarla yanyana görebilirsiniz. Farklı yörelerden semah ekipleri, rengarenk kıyafetler içerisinde her biri ayrı bir kültürel zenginliğe işaret eden kutsal danslarını sergilerken, halk ozanlığı geleneğinin son temsilcileri sahneyi, modern tiyatro toplulukları ve müzik gruplarıyla paylaşır; küçük ilçe üç gün boyunca kitap ve hediyelik eşya standlarıyla tam bir festival havasına bürünür. Hacı Bektaş Veli’nin yaşam öyküsü ile ilgili söyleyebileceklerimiz, ölümünden birkaç asır sonra bir derviş tarafından kaleme alınan Velayetname’den aktarabileceğimiz gerçeküstü söylencelerle sınırlı. Hz. Ali’nin soyundan geldiğine inanılan Hacı Bektaş Veli’nin doğum tarihi konusunda farklı yaklaşımlar öne sürülmektedir. Kimi kaynaklar 1209, kimileri ise 1247’de doğduğunu belirtmektedir. Velayetname’de, Ahmed Yesevi’nin halifelerinden Lokman Perende’nin öğrencisi olduğu, daha sonra Anadolu’ya geldiği anlatılır. Sulucakarahöyük’e yerleşen Hacı Bektaş Veli, insanların yüreğine hitab eden, kavgayı değil dostluğu, alçakgönüllülüğü öğütleyen Alevi-Bektaşi öğretisini yaymaya başlar.
Hacı Bektaş-ı Veli Müzesi
İçinde Hacı Bektaş-ı Veli ve Balım Sultan Türbeleri’nin bulunduğu külliyede; cami, çamaşırhane, hamam, aş evi, konuk evi ve çeşmeler yer alır.
Müze olarak ziyarete açılan külliye birbiri ardına sıralanan üç avludan ibarettir.
- Avlu (Nadar Avlusu): Büyük, kemerli bir kapı ile avluya girilir. Hemen sağda 1902 yılında inşa edilmiş ‘Üçler Çeşmesi” yer alir. Aynı avlu içinde çamaşırhane ve hamam da bulunmaktadır.
- Avlu (Dergah Avlusu): Buraya ‘Üçler Kapısı ‘olarak adlandırılan bir kapı vasıtasıyla girilir. Kapının hemen sağındaki Çeşme 1554 tarihinde yaptırılmıştır, 1875 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın kızı tarafından Mısır’dan gönderilen arslan heykelinin yerleştirilmesinden sonra ‘Aslanlı Çeşme’ adını almıştır. Bu avluda Osmanlı Sultanı II. Mahmut zamanında yaptırılan bir Cami, dergaha gelen misafir ve yolcuların karşılandığı Konuk Evi ve Aş Evi yeralır. Meydan Evi’nin bitişiğindeki Kiler Evi’nin alt katında dergahın kıymetli eşyaları ve yiyecekleri depo edilmiştir.
- Avlu (Hazret Avlusu): Altılar kapısından girilir. Girişte hasbahçe, sağ tarafta derviş ve baba mezarları bulunur. Karşı tarafta Selçuklu mimarisi özelliklerini arzeden ve Orhan Gazi zamanında yaptırılan Hacı Bektaş Veli Türbesi yer almaktadır. Türbeye Selçuklu motiflerinden oluşan mermer bir kapıdan girilmektedir. Hacı Bektaş’ın inzivaya çekildiği Çilehane ve Kırklar Meydanı bu bölümdedir.
Hacı Bektaş’ın yeşil sandukalı türbesi, çeşitli şamdanlarla donatılmış, kalem işi süslemeler ve yazı motifleriyle süslenmiştir.
Kırklar Meydanı’nın doğusunda Horasan Erleri’nin mezarları, batı tarafta çelebilere ait olduğu söylenen mezarlar ile Güvenç Abdal’ın Türbesi bulunmaktadır. Hazret Avlusu’nun sağında l5l9 yılında yaptırılan Hacı Bektaş’tan sonra gelen Balım Sultan Türbesi yer alır.
